Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι η ικανότητά μας να ανακάμπτουμε μετά από ένα δύσκολο και σοβαρό γεγονός στη ζωή μας. Είναι επίσης η ικανότητά μας να διατηρούμε την ψυχική μας υγεία και την καθημερινή λειτουργικότητά μας όταν αντιμετωπίζουμε μια χρόνια κατάσταση ή το στρες της καθημερινότητας.
Είναι κάτι που μπορείς να το χτίσεις σταδιακά. Στην παρακάτω λίστα θα δεις 5 χαρακτηριστικά που έχουν οι άνθρωποι με Ψυχική Ανθεκτικότητα. Και μπορείς να τα αντιγράψεις.
1. Χτίσε μια καλή σχέση με τον εαυτό σου
Οι έρευνες έχουν δείξει ότι όταν βλέπουμε τον εαυτό μας θετικά αντιδρούμε στις δύσκολες εμπειρίες με πιο αυτοπροστατευτικούς τρόπους. Χρησιμοποιούμε επίσης πιο συχνά στρατηγικές που μας βοηθούν να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα και το στρες αντί να τα αποφεύγουμε.
Τι σημαίνει όμως καλή σχέση με τον εαυτό μας;
Καλή σχέση με τον εαυτό μας σημαίνει ότι μπορούμε να αποδεχτούμε τον εαυτό μας με τα θετικά μας και τα αρνητικά μας, ακόμα και αν δεν μας αρέσουν. Σημαίνει ότι αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας με καλοσύνη και συμπόνια όταν περνάμε δύσκολα. Σημαίνει, επίσης, ότι του μιλάμε όπως θα μιλούσαμε σε κάποιον που αγαπάμε και νοιαζόμαστε.
Πολλές φορές όταν αντιμετωπίζουμε μια δύσκολη κατάσταση έχουμε την τάση να επικρίνουμε και να κατηγορούμε τον εαυτό μας για τον τρόπο που νιώθουμε ή σκεφτόμαστε ή για την συμπεριφορά μας.
Όταν επικρίνουμε ή είμαστε αυστηροί με τον εαυτό μας προσθέτουμε κι άλλα αρνητικά συναισθήματα σε αυτά που ήδη βιώνουμε και αυτό μας αποδυναμώνει και μας κάνει λιγότερο ανθεκτικούς στις δυσκολίες.
Είναι σημαντικό λοιπόν να θυμόμαστε να είμαστε καλοί με τον εαυτό μας και να μην απαιτούμε να ανταποκρινόμαστε τέλεια σε κάθε περίσταση. Όταν αναγνωρίζουμε ότι περνάμε δύσκολα και έχουμε την πρόθεση να αφουγκραστούμε τις ανάγκες μας και να φροντίσουμε τον εαυτό μας μέσα στη δυσκολία μπορεί σιγά σιγά να αρχίσουμε να νιώθουμε καλύτερα και πιο δυνατοί να αντιμετωπίζουμε τις αντιξοότητες που συναντάμε στη ζωή.
2. Διαχειρήσου τα δύσκολα συναισθήματα
Κάθε φορά που βιώνουμε οδυνηρά συναισθήματα έχουμε συνήθως την τάση είτε να τα αποφύγουμε, κάνοντας οτιδήποτε για να μην τα βιώσουμε (τσιμπολογάμε συνέχεια, καταφεύγουμε στο αλκοόλ, βλέπουμε με τις ώρες νέτφλιξ, αγοράζουμε συνέχεια πράγματα), ή κατακλυζόμαστε από αυτά. Αναμασάμε ξανά και ξανά αυτό που μας πόνεσε, ανησυχούμε ασταμάτητα ή προσπαθούμε απεγνωσμένα να βρούμε μια λύση ή διέξοδο.
Ενώ οι δύο αυτές στρατηγικές βραχυπρόθεσμα μπορεί να είναι βοηθητικές, μακροπρόθεσμα διαιωνίζουν και αυξάνουν τον πόνο ή μας κρατάνε σε μια διαρκή κατάσταση άγχους και φόβου να μην έρθει ο πόνος στην επιφάνεια.
Παρόλο που δεν μπορούμε να έχουμε τον πλήρη έλεγχο των συναισθημάτων μας, υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να επηρεάσουμε τον τρόπο που νιώθουμε.
Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε είναι να αναγνωρίσουμε και να βάλουμε τα συναισθήματά μας σε λόγια.
Απλά και μόνο το να πούμε ότι τώρα νιώθω θυμό, ή θλίψη, ή απόγνωση μας βοηθάει να νιώσουμε το συναίσθημά μας πιο διαχειρίσιμο και λιγότερο καθηλωτικό. Όσο πιο πολύ προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το συναίσθημά μας, να καταλάβουμε τι μας έκανε να νιώσουμε έτσι και όσο πιο ακριβής είναι η περιγραφή του συναισθήματος τόσο πιο πολύ θα νιώσουμε ότι έχουμε τον έλεγχο.
Μια ακόμα σημαντική πρακτική είναι να αποδεχτούμε ότι νιώθουμε όπως νιώθουμε. Αυτό μπορεί να ακούγεται παράδοξο αλλά όσο δεν αποδεχόμαστε ένα συναίσθημα και προσπαθούμε να το αποφύγουμε ή να το αλλάξουμε το αποτέλεσμα είναι αυτό να δυναμώνει.
Είναι χρήσιμο να θυμόμαστε ότι μπορούμε να αντέξουμε τα συναισθήματά μας. Όταν επιτρέψουμε να τα βιώσουμε συνήθως διαπιστώνουμε ότι δεν είναι τόσο τρομερά όσο πιστεύαμε ούτε ότι θα νιώθουμε για πάντα έτσι.
Πολύ βοηθητικό είναι να συζητάμε τα συναισθήματά μας με κάποιον που μπορεί να μας ακούσει με αποδοχή και ενσυναίσθηση. Αυτό μπορεί να μας κάνει να νιώσουμε τα συναισθήματά μας πιο διαχειρίσιμα, να μας ανακουφίσει και να μας βοηθήσει να δούμε τα πράγματα πιο θετικά.
Τέλος, χρειάζεται να θυμόμαστε ότι όταν βιώνουμε έντονα οδυνηρά συναισθήματα για πολύ καιρό και δυσκολευόμαστε να τα αντιμετωπίσουμε μόνοι μας, είναι σημαντικό να μην κατηγορούμε τον εαυτό μας για το ότι δεν μπορούμε να νιώσουμε καλύτερα και να αναζητήσουμε βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
3. Περισσότερα θετικά συναισθήματα
Πολλές έρευνες έχουν δείξει πως τα θετικά συναισθήματα μας βοηθούν να διευρύνουμε την σκέψη μας, να βρούμε πιο δημιουργικές λύσεις στα προβλήματά μας και να ενισχύσουμε τις σχέσεις μας. Όταν βιώνουμε θετικά συναισθήματα μπορούμε να ανακάμψουμε πιο εύκολα από τις επιδράσεις των δύσκολων συναισθημάτων και να προφυλαχθούμε από την κατάθλιψη μετά από μια κρίση.
Η παγίδα εδώ είναι να θεωρήσουμε ότι πρέπει να νιώθουμε μόνο θετικά συναισθήματα και καθόλου δυσάρεστα συναισθήματα. Αυτό δεν είναι αλήθεια – αντίθετα μπορεί σαν πεποίθηση από μόνη της να μας κάνει να νιώσουμε ακόμα πιο άσχημα.
Οι έρευνες σε ανθρώπους που έχουν ξεπεράσει με επιτυχία κρίσεις και τραυματικές εμπειρίες έχουν δείξει ότι μπορούν ταυτόχρονα με τα δυσάρεστα συναισθήματα να βιώνουν και θετικά.
Ποια είναι μερικά θετικά συναισθήματα που μπορεί να λειτουργήσουν βοηθητικά στις δυσκολίες και πως μπορούμε να τα προκαλέσουμε;
Ένα από τα πιο σημαντικά θετικά συναισθήματα που μπορεί να μας βοηθήσει όταν περνάμε δύσκολες στιγμές είναι η ευγνωμοσύνη. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η ευγνωμοσύνη μπορεί να μας προστατεύσει από την κατάθλιψη και άλλες συναισθηματικές δυσκολίες, να μας βοηθήσει να λειτουργήσουμε καλύτερα, και να αναπτυχθούμε μέσα από τη αντιξοότητα.
Η ευγνωμοσύνη είναι ένα συναίσθημα που μπορούμε να το καλλιεργήσουμε εύκολα στην καθημερινοτητά μας. Βιώνουμε ευγνωμοσύνη όταν σκεφτόμαστε τα θετικά που έχουμε στη ζωή μας, όταν σκεφτόμαστε κάποιον που μας έχει βοηθήσει ή που είναι σημαντικός στη ζωή μας, και όταν θυμόμαστε ότι υπάρχουν πράγματα που δεν χάσαμε μέσα από την αντιξοότητα ή ότι θα μπορούσε να μας είχε συμβεί κάτι χειρότερο.
Άλλα θετικά συναισθήματα που μπορούν να μας βοηθήσουν όταν περνάμε δύσκολα είναι το ενδιαφέρον ή η περιέργεια, η αγάπη, η χαρά, η ελπίδα, η περηφάνεια, και η γαλήνη. Μπορούμε να εκφράσουμε την αγάπη μας σε κάποιον ή να κάνουμε μια καλή πράξη για να βιώσουμε αγάπη, να βρούμε τι είναι αυτό που μας ενδιαφέρει και να το επιδιώξουμε για να βιώσουμε ενδιαφέρον, να κάνουμε διαλογισμό ή μια βόλτα στη φύση για να βιώσουμε γαλήνη, ή να θυμηθούμε τι έχουμε καταφέρει στη ζωή μας ή πως έχουμε αντιμετωπίσει μια προηγούμενη δύσκολη εμπειρία για να βιώσουμε περηφάνεια.
4. Δες τα γεγονότα… αλλιώς
Ο τρόπος που βλέπουμε και νοηματοδοτούμε τα γεγονότα και τη ζωή γενικά παίζει καθοριστικό ρόλο στο πως θα βιώσουμε και πως θα αντιμετωπίσουμε μια δύσκολη κατάσταση. Οι άνθρωποι που έχουν καταφέρει να αντιμετωπίσουν με επιτυχία ακόμα και τις πιο τραγικές εμπειρίες που μπορούν να συμβούν σε κάποιον φαίνεται πως έχουν αναπτύξει έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω τρόπους σκέψης.
Αποδέχονται την δύσκολη εμπειρία και έχουν συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι η ζωή είναι γεμάτη τέτοιες στιγμές που μπορούν να συμβούν στον καθένα από εμάς. Αυτή η αποδοχή δεν σημαίνει παθητική παραίτηση. Αντίθετα, σημαίνει ότι δέχονται ότι τα πράγματα είναι έτσι, ότι το γεγονός έχει συμβεί, και δεν αναλώνονται στο να εύχονται να μην είχε συμβεί ή στο να το αρνούνται. Αυτό τους επιτρέπει να κοιτάνε μπροστά και να δουν τι μπορούν να κάνουν για να βελτιώσουν την κατάσταση. Μόνο όταν αποδεχτούμε μια κατάσταση μπορούμε να δούμε λύσεις και εναλλακτικές που δεν βλέπαμε στην προσπάθειά μας να αντισταθούμε στην πραγματικότητα.
Βλέπουν το γεγονός ως μια πρόκληση την οποία έχουν τη δύναμη να αντιμετωπίσουν. Έχουν την πεποίθηση ότι η αλλαγή και οι δυσκολίες είναι φυσιολογικό μέρος της ζωής και μας κινητοποιούν να μάθουμε και να αναπτυχθούμε και όχι μια απειλή για την ασφάλειά μας.
Αναγνωρίζουν τι βρίσκεται πραγματικά κάτω από τον έλεγχό τους και τι όχι. Αναγνωρίζουν ότι οι ίδιοι ελέγχουν τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τη συμπεριφορά τους και όταν νιώθουν ότι δεν μπορούν να τα ελέγξουν προσπαθούν να βρουν τι μπορούν να κάνουν. Πολλές φορές έχουμε έλεγχο στις καταστάσεις της ζωής μας – είτε στις ίδιες τις καταστάσεις ή στον τρόπο που τις αντιμετωπίζουμε – αλλά δεν το βλέπουμε. Άλλες φορές θεωρούμε ότι έχουμε τον έλεγχο σε πράγματα που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Είναι σημαντικό όταν βλέπουμε ότι έχουμε κάποια επιρροή ή έλεγχο σε μια κατάσταση να αφιερώσουμε χρόνο και ενέργεια για να την διαχειριστούμε.
Βρίσκουν οφέλη στις δυσκολίες. Ακόμα και αν τους συνέβη το πιο τραγικό γεγονός, θεωρούν ότι το γεγονός αυτό ήταν χρήσιμο επειδή τους έκανε αυτό που είναι σήμερα, ή επειδή τους οδήγησε σε μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι θεωρούν ότι ήταν ένα «καλό» γεγονός. Αν μπορούσαν να επιλέξουν θα επέλεγαν να μην το έχουν βιώσει. Αυτό δεν τους εμποδίζει όμως να αναγνωρίσουν τις θετικές συνέπειες που είχε το γεγονός στη ζωή τους, όπως το ότι άρχισαν να βιώνουν μεγαλύτερη συμπόνια και ενσυναίσθηση, ότι μπήκαν στη διαδικασία να βοηθήσουν άλλους ανθρώπους ή ότι αναπτύχθηκαν σαν άνθρωποι κάνοντας πράγματα που δεν θα είχαν κάνει εάν δεν είχαν βιώσει τη δυσκολία.
5. Καλιέργησε θετικές ανθρώπινες σχέσεις
Οι καλές σχέσεις με τους άλλους μπορούν να λειτουργήσουν σαν ασπίδα απέναντι στο στρες και να μας βοηθήσουν να ανακάμψουμε και να αναπτυχθούμε όταν αντιμετωπίζουμε αντιξοότητες στη ζωή μας. Αυτό αποτελεί ένα από τα πιο συχνά και σημαντικά ευρήματα στις έρευνες της ψυχικής ανθεκτικότητας.
Η ανάγκη να ανήκουμε αποτελεί βασική ανθρώπινη ανάγκη και όταν νιώθουμε ότι έχουμε υποστήριξη από τους άλλους βλέπουμε την αντιξοότητα ως λιγότερο απειλητική, αισθανόμαστε λιγότερο αβοήθητοι και πιο ικανοί να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση.
Μέσα σε μια καλή σχέση με ένα αξιόπιστο και συμπονετικό άτομο που θα μας ακούσει με ενσυναίσθηση μπορούμε να επικοινωνήσουμε τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας για τις δύσκολες εμπειρίες που βιώνουμε. Αυτό θα μας βοηθήσει να ανακουφιστούμε συναισθηματικά, να ελέγξουμε τα δυσάρεστα συναισθήματα και να επεξεργαστούμε τη δυσκολία. Έτσι μπορούμε να δούμε πιο θετικά την αντιξοότητα ή να βοηθηθούμε να την αποδεχτούμε. Επιπλέον, οι άνθρωποι που νοιάζονται για εμάς θα κατανοήσουν τα συναισθήματα μας και θα μας βοηθήσουν να δούμε πιο θετικά τον εαυτό μας ενισχύοντας την αυτοεκτίμησή μας.
Είναι σημαντικό λοιπόν να ζητάμε βοήθεια όταν νιώθουμε ότι η δυσκολία που αντιμετωπίζουμε μας υπερβαίνει και ότι δεν μπορούμε να κινητοποιήσουμε τα εφόδια που διαθέτουμε ή ότι αυτά δεν είναι αρκετά. Είναι επίσης σημαντικό να επιλέγουμε τους ανθρώπους που μας ακούν με κατανόηση και αποδοχή και δεν μας κρίνουν.
Για πολλούς ανθρώπους η πρώτη θετική σχέση που βιώνουν στη ζωή τους μπορεί να είναι η σχέση με έναν ψυχοθεραπευτή, η οποία θα τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τη δυσκολία. Οι έρευνες δείχνουν ότι η ψυχοθεραπεία μπορεί να ενισχύσει την ψυχική μας ανθεκτικότητα με πολλούς τρόπους.
