Οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες υπόκεινται από σήμερα σε έναν παγκόσμιο ελάχιστο φόρο για πρώτη φορά, καθώς οι διασυνοριακές φορολογικές μεταρρυθμίσεις ξεκινούν, επιδιώκοντας να συγκεντρώσουν έως και 220 δισ. δολάρια σε επιπλέον ετήσια έσοδα.
Σχεδόν τρία χρόνια μετά τη συμφωνία 140 χωρών για να κλείσουν τα κραυγαλέα παραθυράκια στο διεθνές σύστημα, ορισμένες μεγάλες οικονομίες από τον Ιανουάριο θα αρχίσουν να εφαρμόζουν πραγματικό φορολογικό συντελεστή τουλάχιστον 15% στα εταιρικά κέρδη.
Σύμφωνα με μια σειρά αλληλένδετων κανόνων, εάν το κέρδος μιας πολυεθνικής φορολογείται κάτω από αυτόν τον συντελεστή σε μια χώρα, οι άλλες χώρες θα μπορούν να χρεώνουν μια συμπληρωματική εισφορά. Ο ΟΟΣΑ, ο οποίος προώθησε τις μεταρρυθμίσεις, εκτιμά ότι θα αυξήσει τα ετήσια φορολογικά έσοδα έως και 9%, ή 220 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως.
Ο Jason Ward, κύριος αναλυτής στο Centre for International Corporate Tax Accountability and Research, επαίνεσε τον «υπερέξυπνο σχεδιασμό» της μεταρρύθμισης. «Θα μειώσει τα κίνητρα για τις εταιρείες να χρησιμοποιούν φορολογικούς παραδείσους και τα κίνητρα για τις χώρες να γίνουν φορολογικοί παράδεισοι», είπε, προσθέτοντας στους Financial Τimes ότι βάζει «ένα σοβαρό φρένο σε αυτό που ήταν ένας αγώνας δρόμου προς τα κάτω».
Το πρώτο κύμα περιοχών που εφαρμόζουν τον παγκόσμιο ελάχιστο φόρο από τον Ιανουάριο περιλαμβάνει την ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Νορβηγία, την Αυστραλία, τη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία και τον Καναδά. Οι κανόνες θα ισχύουν για πολυεθνικές εταιρείες με ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των 750 εκατ. ευρώ.
Θα συμμετάσχουν πολλές χώρες που θεωρούνται από καιρό «καταφύγια» από τις πολυεθνικές, όπως η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Ελβετία και τα Μπαρμπάντος, που προηγουμένως είχαν εταιρικό φορολογικό συντελεστή 5,5%.
Ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Κίνα έχουν παρουσιάσει νομοσχέδια για να το κάνουν, παρά το γεγονός ότι υποστήριξαν τη συμφωνία το 2021. Αλλά οι παγκόσμιες μεταρρυθμίσεις έχουν σχεδιαστεί ώστε να εξακολουθούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο.
Η συμφωνία αποτελείται από δύο «πυλώνες». Ο πρώτος στοχεύει να πείσει τις πολυεθνικές εταιρείες να πληρώνουν περισσότερους φόρους όπου δραστηριοποιούνται, ενώ ο δεύτερος καθιερώνει έναν παγκόσμιο ελάχιστο συντελεστή εταιρικού φόρου.
Οι κανόνες σημαίνουν ότι από τη στιγμή που ορισμένα έθνη εισαγάγουν τον παγκόσμιο συντελεστή, άλλες χώρες έχουν κίνητρο να το κάνουν, διότι διαφορετικά, τα συμμετέχοντα κράτη μπορούν να εισπράξουν φόρο σε βάρος τους.
«Ο δεύτερος πυλώνας χρειάζεται μόνο μια κρίσιμη μάζα χωρών για να τον εφαρμόσει», δήλωσε ο Pascal Saint-Amans του ΟΟΣΑ. «Κανείς δεν έχει βρει μια ασημένια σφαίρα όπου μπορείς να τον αποφύγεις».
Ενώ πολλά εξαρτώνται από την εφαρμογή και την ανταπόκριση των πολυεθνικών εταιρειών, η προκαταρκτική ανάλυση δείχνει ότι οι συμμετέχουσες χώρες που εισπράττουν σημαντικά εταιρικά κέρδη με όπλο τη χαμηλή φορολογία θα είναι οι πρώτοι νικητές. «Οι άνθρωποι δεν σκέφτονταν να ανταμείψουμε την Ιρλανδία επειδή ήταν φορολογικός παράδεισος», είπε ο Ward. «Αλλά αυτό μπορεί να είναι μια ακούσια συνέπεια».
Η Manal Corwin, επικεφαλής φορολογίας στον ΟΟΣΑ, είπε στους Financial Times ότι η παρακολούθηση του πού κατέληξαν τα πρόσθετα έσοδα στα πρώτα στάδια θα αντιπροσώπευε μόνο ένα «στιγμιότυπο» των μεταρρυθμίσεων.
«Αυτό θα αλλάξει με την πάροδο του χρόνου», είπε. «Το μελλοντικό αποτύπωμα είναι η αξία αυτού που παραδίδεται». Η Corwin σημείωσε ότι μέσω της εξάλειψης των στρεβλώσεων στο σύστημα, αναμένει τελικά να πληρωθούν περισσότεροι φόροι «όπου λαμβάνουν χώρα οικονομικές δραστηριότητες».
Η εισαγωγή των μεταρρυθμίσεων αναμένεται επίσης να αυξήσει τον φορολογικό ανταγωνισμό μεταξύ των δικαιοδοσιών μέσω πιστώσεων, επιχορηγήσεων ή επιδοτήσεων.
Ο ΟΟΣΑ επιβεβαίωσε πέρυσι ότι οι παγκόσμιοι υπολογισμοί ελάχιστων φόρων θα παρέχουν ευνοϊκότερη μεταχείριση για ορισμένες εκπτώσεις φόρου, ιδίως ορισμένες μεταβιβάσιμες πιστώσεις που περιλαμβάνονται στον νόμο των ΗΠΑ «για τη μείωση του πληθωρισμού».
Ο Will Morris της PwC US, δήλωσε ότι οι επενδυτικοί κόμβοι είναι πιθανό να συλλέγουν πρόσθετα φορολογικά έσοδα υπό το νέο καθεστώς και να τα «επιστρέφουν στην επιχείρηση» μέσω ενός άλλου σκέλους της κυβέρνησης.
«Ο φορολογικός ανταγωνισμός δεν θα πεθάνει – θα στραφεί σε επιδοτήσεις και πιστώσεις», είπε ο Morris. Αυτή η δυναμική θα οδηγούσε σε χαμηλότερο ποσό φόρου που εισπράττεται από πολλές χώρες από ό,τι είχε προβλέψει ο ΟΟΣΑ, υπολόγισε ο Morris, εκφράζοντας ανησυχία ότι θα κατηγορούνταν οι επιχειρήσεις.
Άλλες εξαιρέσεις συμπεριλήφθηκαν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για τη συμφωνία, όπως ένα carve-out για «ουσία», ώστε οι κανόνες να μην αποθαρρύνουν τις επενδύσεις σε υλικά περιουσιακά στοιχεία, όπως εργοστάσια κατασκευής και μηχανήματα.
Αυτό το carve-out έχει δημιουργήσει επικρίσεις επειδή μπορεί να επιτρέψει στις εταιρείες να πληρώνουν φόρο κάτω από το συντελεστή 15% εάν έχουν επαρκή πραγματική δραστηριότητα σε χώρες με χαμηλή φορολογία.
Ο Βαλεντίν Μπέντλινγκερ, ακαδημαϊκός που ειδικεύεται στον παγκόσμιο ελάχιστο φόρο, είπε ότι ενώ οι περίπλοκοι κανόνες καθιστούν αβέβαιες τις επιπτώσεις των εσόδων του, περίμενε «ένα “τέρας συμμόρφωσης” τόσο για τις φορολογικές διοικήσεις όσο και για τις πολυεθνικές».
