Ο Michael O’Leary της Ryanair θα ήταν μάλλον περίεργο να θεωρηθεί κήρυκας της θεωρίας ότι η αεροπλοΐα ή πιο ειδικά η business class ευθύνεται για περιβαλλοντικές καταστροφές και ότι πρέπει να συμβάλει στη σωτηρία του πλανήτη. Ο “ευαγγελιστής” των ταξιδιών χαμηλού κόστους είναι αντίθετα ένας φανατικός αντίπαλος των “μαχητικών οικολόγων”, ενώ συμβάλλει με τοποθετήσεις του στην αμφισβήτηση της επιστήμης του κλίματος. Ωστόσο, ως πρόεδρος της ευρωπαϊκής ένωσης αεροπορικών εταιρειών, A4E, έχει τεθεί επικεφαλής της προσπάθειας να πείσει τις κυβερνήσεις να μην επιβάλλουν νέους κλιματικούς φόρους στον κλάδο. Μέχρι στιγμής, δεν τα πηγαίνει ιδιαίτερα καλά.
Την περασμένη εβδομάδα, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen αποκάλυψε ένα σχέδιο προκειμένου η ήπειρος να οδηγήσει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στο μηδέν έως το 2050. Η “Πράσινη Συμφωνία” (Green Deal) εξακολουθεί να είναι αρκετά “θολή” ως προς τις λεπτομέρειές της, ωστόσο έχει ήδη προκαλέσει πολλές επικρίσεις – από οικολογικές ομάδες που ισχυρίζονται ότι δεν πηγαίνει όσο μακριά θα έπρεπε ως προς τους μεγάλους ρυπαντές, που φοβούνται ότι οι πρόνοιες της συμφωνίας θα βλάψουν την ανταγωνιστικότητά τους. Το τελευταίο ισχύει τόσο για την εξαρτώμενη από τον άνθρακα Πολωνία, όσο και για τις αεροπορικές εταιρείες.
Ένας στόχος της Πράσινης Συμφωνίας είναι να καταστήσει τις τιμές των μεταφορών “άμεσα συνδεδεμένες με τον αντίκτυπο που έχουν οι τελευταίες στο περιβάλλον”. Συνεπώς, η Ευρώπη θα επανεξετάσει τις φορολογικές απαλλαγές για την αεροπλοΐα – η κηροζίνη δεν φορολογείται – και θα κινηθεί προς τη μείωση των απαλλαγών που χορηγούνται στις αεροπορικές εταιρείες από το σύστημα εμπορίας εκπεμπόμενων ρύπων.
Οι αεροπορικές εταιρείες θεωρούν ότι τα μέτρα που εξετάζονται είναι άδικα και τιμωρούν άδικα τον κλάδο. Συνεισφέρουν άλλωστε περίπου στο 2% των παγκόσμιων εκπομπών, κλάσμα των αντίστοιχων που παράγουν αυτοκίνητα και φορτηγά. Όμως, σε αντίθεση με τις οδικές μεταφορές, ο κλάδος των αερομεταφορών δεν έχει ένα πειστικό σχέδιο για τη μείωση του άνθρακα. Οι αεροπορικές εταιρείες της Ευρώπης δαπανούν 170 δισεκατομμύρια ευρώ (189 δισ. δολ.) για νέα αεροσκάφη με μεγαλύτερη ενεργειακή αποδοτικότητα καυσίμου, ωστόσο ακόμη κι έτσι οι εκπομπές τους θα είναι ρυπογόνες. Τα συνθετικά καύσιμα είναι ακριβά και οι περιορισμοί της τεχνολογίας των μπαταριών σημαίνουν ότι οι εμπορικές πτήσεις με μηδενικές εκπομπές απέχουν ακόμη δεκαετίες.
Η αεροπλοΐα είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα των συμβιβασμών που θα πρέπει να κάνουμε για να φτάσουμε στις μηδενικές εκπομπές. Μέχρι στιγμής έχουμε κάνει μόνο τις εύκολες αλλαγές που δεν αναγκάζουν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν σημαντικές συνήθειές τους ή να πληρώσουν περισσότερα για σχετικά φθηνά προϊόντα και υπηρεσίες. Οι αεροπορικές εταιρείες πιέζουν για καλύτερη διαχείριση της εναέριας κυκλοφορίας στους πολυσύχναστους ουρανούς της Ευρώπης, η οποία θα μειώσει την ποσότητα των χρησιμοποιούμενων καυσίμων. Ωστόσο υπάρχει μόνο μια ορισμένη ποσότητα άνθρακα που μπορούμε να συνεχίσουμε να εκπέμπουμε προτού τα πράγματα από κακά γίνουν καταστροφικά για τον πλανήτη.
Ποιος θα επωμιστεί το βάρος;
Το ερώτημα του ποιος θα επωμιστεί το μεγαλύτερο βάρος σχετικά με τη ρύπανση θέτει ζητήματα σχετικά με την οικονομική ανάπτυξη και την δίκαιη κατανομή των βαρών: το 10% των πιο συχνών χρηστών αεροπλάνου έκανε χρήση το 2018 περισσότερων από τις μισές πτήσεις που απογειώθηκαν από την Αγγλία, ενώ σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας δεν πέταξε καθόλου. Οι αεροπορικές εταιρείες δεν συμφωνούν ούτε μεταξύ τους για το αν θα “τιμωρήσουν” την ελίτ της business class ή τους εργαζόμενους στο City που πετούν τα σαββατοκύριακα για ένα “break” ξεκούρασης από μια γεμάτη εβδομάδα.
Η IATA (Διεθνής Ένωση Αερομεταφορών) καυχήθηκε την περασμένη εβδομάδα ότι πάνω από 4,5 δισεκατομμύρια επιβάτες θα πραγματοποιήσουν πτήσεις φέτος, καθώς τα αεροπορικά εισιτήρια γίνονται ολοένα και φθηνότερα. Ο μέσος ναύλος μετ’ επιστροφής, προσαρμοσμένος με βάση τον πληθωρισμό και τους φόρους, είναι σχεδόν κατά δύο τρίτα χαμηλότερος σε σχέση με πριν από 20 χρόνια. “Το να πετά κανείς είναι ελευθερία”, τόνισε ο Alexandre de Juniac εκ μέρους της IATA.
Ακόμη ωστόσο και οι φανατικοί της αεροπλοΐας δεν είναι πλέον πεπεισμένοι ότι η ανάπτυξή της θα πρέπει να συνεχιστεί χωρίς περιορισμούς. Ο μαζικός και πέρα από κάθε όριο τουρισμός στη Μεσόγειο έχει θέσει το θέμα στο επίκεντρο της προσοχής. Όταν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της δραστηριότητας ενός κλάδου δεν έχουν οικονομικό κόστος, μπορεί να υπάρξει ένα φαινόμενο κακώς εννοούμενης, υπερβολικής ελευθερίας.
Η Ryanair χρησιμοποιεί το λογικό επιχείρημα ότι οι φόροι στις αερομεταφορές αποτελούν βάρος κύρια για τους φτωχούς. Κάνοντας τις πτήσεις ακριβότερες, η βλάβη θα αφορά εκείνους για τους οποίους τα 20 ευρώ σε νέους φόρους, για παράδειγμα, είναι η διαφορά που θα τους κάνει να μην πετάξουν και να μείνουν στο σπίτι. Είναι καλό να ενθαρρύνει κανείς τους ανθρώπους να πάρουν το τρένο, ωστόσο οι τιμές των σιδηροδρόμων είναι συχνά υψηλότερες και οι αξιοπρεπείς υπηρεσίες σε αυτό τον κλάδο συγκεντρώνονται στις πλουσιότερες ευρωπαϊκές χώρες. Μια παρόμοια συζήτηση βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας, όπου το κόστος των ηλεκτρικών μπαταριών θα μπορούσε να κάνει τα μικρά αυτοκίνητα – που αγοράζονται συχνότερα από τους νέους και τους ηλικιωμένους – αντιοικονομικά.
Το βίντεο της Wizz και οι “μεγάλοι παίκτες”
Ως εκ τούτου, η αεροπορική εταιρεία χαμηλού κόστους Wizz Air σήκωσε μεγάλο θόρυβο με ένα βίντεό της στο οποίο ζητεί να απαγορευτούν οι σουίτες business class των μεγάλων ανταγωνιστών της. “Νομίζουμε ότι δημιουργείτε μεγάλη … βλάβη στον πλανήτη μας … Αξίζουν όλες αυτές οι άδειες θέσεις τη ζημιά που προκαλούν;”, ρωτά ο αφηγητής.
Η Wizz, φυσικά, μιλά με βάση το δικό της συμφέρον, καθώς η ίδια δεν προσφέρει υπηρεσίες business class. Σε έναν κόσμο, όμως, στον οποίο βασιλεύει η τάση περιορισμού των εκπομπών άνθρακα, η κατάργηση της business class δεν ακούγεται και τόσο εξωφρενική. Λόγω της ικανότητάς τους να πωλούν πτήσεις και να “στοιβάζουν” αρκετούς επιβάτες ανά διαδρομή, η Wizz και η Ryanair είναι οι δύο πιο αποτελεσματικές αεροπορικές εταιρείες στην Ευρώπη ως προς τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ανά επιβάτη.
Φυσικά, οι παλαιότεροι αερομεταφορείς δεν βλέπουν τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο. Η προώθηση από την Ryanair των εισιτηρίων που κοστίζουν λιγότερο από 10 ευρώ είναι “οικονομικά, οικολογικά και πολιτικά ανεύθυνη”, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Lufthansa, Carsten Spohr. Η ολλανδική KLM ενθαρρύνει, από την πλευρά της, ανοικτά τους καταναλωτές να μην πετούν, αν δεν είναι απαραίτητο να το πράξουν.
Οι αεροπορικές εταιρείες εξακολουθούν να ελπίζουν σε μια δίοδο διαφυγής από το αδιέξοδο. Η EasyJet θα αντισταθμίσει το διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται από όλες τις πτήσεις της, πληρώνοντας μεταξύ άλλων για την φύτευση δέντρων. Αυτό θα κοστίσει στην εταιρεία μόλις 25 εκατομμύρια βρετανικές λίρες ετησίως, που ισοδυναμούν με περίπου 26 πένες ανά επιβάτη ή 3 λίρες ανά τόνο παραγόμενου CO2. Tα αντισταθμιστικά αυτά μέτρα, ωστόσο, δεν έχουν παράσχει πάντα τα υποσχεθέντα οφέλη και έχουν παρομοιαστεί με την παλιά Καθολική πρακτική του εμπορίου συγχωροχαρτίων.
Ενώ η τιμή των ευρωπαϊκών αδειών εκπομπής ρύπων έχει αυξηθεί πάνω από τα 20 ευρώ ανά τόνο, αυτό το επίπεδο είναι πιθανότατα πολύ χαμηλό για να επηρεάσει πραγματικά τις τιμές των εισιτηρίων ή να ενθαρρύνει τη χρήση δαπανηρών συνθετικών καυσίμων. Το 2019, η Ryanair κατέβαλε 115 εκατομμύρια ευρώ για δικαιώματα εκπομπής, ποσό που μεταφράζεται σε λιγότερο από 1 ευρώ ανά επιβάτη.
Η Green Deal παρουσιάζεται ως “αναπτυξιακή στρατηγική”, ωστόσο κανείς δεν θα πρέπει να υποδύεται ότι δεν θα συνεπάγεται και δύσκολες αποφάσεις. Οι θορυβώδεις καταγγελίες είναι απλώς οι φωνές ενός κλάδου που αντιλαμβάνεται ότι η άδειά του να επεκτείνεται αέναα χωρίς να τον απασχολεί το ζήτημα της ρύπανσης βαίνει προς ανάκληση.
Πηγή: Bloomberg
