Πολλοί από εμάς έχουμε μεγαλώσει σε μεγάλες πόλεις. Και ενώ αυτές οι πόλεις προσφέρουν πολλές ευκαιρίες, αρκετοί άνθρωποι πέφτουν σε μια παγίδα: Γνωρίζουν την πόλη τους, αλλά δεν γνωρίζουν… την γειτονιά τους. Αυτό άλλαξε -αναγκαστικά- μέσα στην πανδημία. Αφού η κίνηση των πολιτών περιορίστηκε γεωγραφικά κατά τη διάρκεια των lockdowns.
Ο Κάρλος Μορένο, επιστημονικός διευθυντής και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού 1 Panthéon-Sorbonne, με ειδικότητα στα Σύνθετα Συστήματα και στην Καινοτομία, πιστεύει ότι «δεν θα υπάρξει» επιστροφή στη ζωή της πόλης όπως ήταν πριν από την πανδημία. Οταν επιβλήθηκε το lockdown στο Παρίσι, λέει ο γάλλος καθηγητής, φάνηκε πόσο σημαντικοί είναι οι κοινωνικοί δεσμοί αλλά μέσω ενός διαφορετικού πρίσματος.
«Πολλοί άνθρωποι δεν πήγαιναν ποτέ σε καταστήματα κοντά στα σπίτια τους επειδή ήταν απασχολημένοι. Δεν ήξεραν τους γείτονές τους ή τα κοντινά πάρκα. Η πανδημία μας έκανε να τα ανακαλύψουμε όλα αυτά. Εχουμε ανακαλύψει ξανά την τοπικότητα και αυτό έχει βελτιώσει την ποιότητα ζωής», λέει.
Και κάπου εδώ, προκύπτει ένα νέο μοντέλο πόλεων. Ο υπεύθυνος του Δημαρχείου του Παρισιού για τις «έξυπνες πόλεις», ο Κάρλος Μορένο είναι ο βασικός θεωρητικός πίσω από την «Πόλη των 15 Λεπτών», ένα νέο μοντέλο αστικού σχεδιασμού, που αναπτύχθηκε πριν από τον κορονοϊό, αλλά είναι σαν να έγινε σχεδόν κατά παραγγελία γι’ αυτό το «τοπικό» μέλλον. Η ιδέα είναι να βελτιωθεί η ποιότητα της ζωής με τη δημιουργία πόλεων όπου όλα όσα χρειάζεται ένας κάτοικος μπορούν να επιτευχθούν μέσα σε ένα τέταρτο της ώρας, με τα πόδια ή με το ποδήλατο.
Η «Πόλη των 15 Λεπτών» απαιτεί ελάχιστες μετακινήσεις μεταξύ κατοικιών, γραφείων, εστιατορίων, πάρκων, νοσοκομείων και πολιτιστικών χώρων. Κάθε γειτονιά πρέπει να εκπληρώνει έξι κοινωνικές λειτουργίες: διαβίωση, εργασία, προμήθειες, φροντίδα, μάθηση και διασκέδαση.
Το concept απαντά τόσο στην κλιματική κρίση, ενισχύοντας τις πράσινες πρωτοβουλίες σε επίπεδο γειτονιάς και μειώνοντας τις μετακινήσεις, όσο και στην ολοένα αυξανόμενη αστική επέκταση, που ωθεί ακόμα πιο έξω όσους βρίσκονται στην περιφέρεια, και ο Μορένο το επεξεργάστηκε πολύ πριν ξεσπάσει η πανδημία. Ωστόσο, ο γάλλος καθηγητής παραδέχεται ότι η Covid-19 έγινε αφορμή να ξεκινήσει γρήγορα μια τάση τοπικότητας, βάζοντας την «Πόλη των 15 Λεπτών» στην ατζέντα μητροπολιτικών περιοχών σε όλο τον κόσμο.
Η δήμαρχος του Παρισιού Αν Ινταλγκό έβαλε την «Πόλη των 15 Λεπτών» στο επίκεντρο της επιτυχημένης προεκλογικής της εκστρατείας το 2020, σκιαγραφώντας τέσσερις βασικές αρχές -εγγύτητα, ποικιλομορφία, πυκνότητα και παρουσία- και διόρισε επίτροπο την Καρίν Ρολάν, η οποία έχει στόχο -πάνω απ’ όλα- να δημιουργήσει αυτό που αποκαλεί «πόλη εγγύτητας», όχι μόνο μεταξύ των δομών αλλά και των ανθρώπων.
«Γνωρίζουμε ότι μερικές φορές οι μεγάλες πόλεις μπορεί να είναι κουραστικές και να δημιουργούν μια αίσθηση ανωνυμίας», λέει η Ρολάν. «Αλλά η εγγύτητα σημαίνει ότι, μέσω των κοινωνικών μας σχέσεων, θα ανακαλύψουμε εκ νέου τον τρόπο ζωής μας στις πόλεις. Θέλουμε ανοιχτούς χώρους, όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να συναντηθούν ή όπου μπορούν να συμβαίνουν όσο το δυνατόν περισσότερες συναντήσεις. Ζούμε καλύτερα όταν ζούμε μαζί, και αυτό θα ξαναδημιουργήσει τον κοινωνικό μας ιστό».
Με το Παρίσι να πρωτοστατεί, και άλλες πόλεις σε όλο τον κόσμο έχουν δελεαστεί από το παρισινό μοντέλο για ανθεκτικές, ζωντανές κοινότητες. Η Μαδρίτη, το Μιλάνο, η Οτάβα και το Σιάτλ είναι μεταξύ αυτών που έχουν ανακοινώσει την πρόθεσή τους να αντιγράψουν την παρισινή προσέγγιση. Η Μελβούρνη έχει υιοθετήσει ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχέδιο για «γειτονιές 20 λεπτών». Ο συνασπισμός C40 Cities, που έχει στόχο την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, προωθεί την ιδέα της «Πόλης των 15 Λεπτών» σαν σχέδιο για ανάκαμψη μετά την Covid-19.
Μια μετάβαση που δεν είναι εύκολη. Μένει να δούμε όμως τι θα γίνει στην πράξη. Πως θα είναι άραγε οι πόλεις και οι συνήθειες των ανθρώπων, όταν τα lockdowns τελειώσουν;
