Τα βλέπουμε να «ξεφυτρώνουν» σε κάθε περιοχή και συνήθως το κοινό ανταποκρίνεται μαζικά. Όλα αυτά στην Ελλάδα, μέσα στην κρίση. Μιλάμε για τα γνωστά Escape Rooms. Με απλά λόγια, πρόκειται για δωμάτια απόδρασης, στα οποία οι εκάστοτε παίχτες μπαίνουν, με στόχο να καταφέρουν να λύσουν τους γρίφους και… να δραπετεύσουν.
Αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά. Τι γίνεται όμως επιχειρηματικά στο συγκεκριμένο πεδίο; Αποτελεί μεγάλη επιχειρηματική ευκαιρία για «εύκολο χρήμα» ή όχι; Πως ακριβώς δημιουργείται ένα δωμάτιο απόδρασης; Τι γίνεται με τους εργαζομένους και τις χαμηλές αμοιβές τους; Αλλά και πως θα είναι τα Escape Rooms σε 5 χρόνια από σήμερα; To It’s Possible μίλησε με τον σχεδιαστή δωματίων απόδρασης, Γιάννη Μιχαλόπουλο, με σκοπό να λυθούν όλες οι απορίες. Ο ίδιος συνεργάζεται αυτή την περίοδο με το brand Maze Games, ενώ έχει και το δικό του blog με γρίφους, JohnnyPuzzle.com.
Τα τελευταία χρόνια, βλέπουμε πολλά brands με Escape Rooms να ανοίγουν στην Ελλάδα. Ποιες είναι οι επιχειρηματικές ευκαιρίες που ανοίγονται σε αυτό το πεδίο και ποιες οι δυσκολίες;
Η αγορά παρουσιάζει αρκετές ιδιαιτερότητες επιχειρηματικά. Να πω κατ’αρχάς ότι αυτό που σημαίνει ο όρος Escape Room σήμερα απέχει αρκετά από αυτό που σήμαινε στην αρχή. Πλέον υπάρχουν πολλά Escape Rooms που δεν εμπίπτουν ούτε στο χαρακτηρισμό “Escape”, καθώς ο σκοπός δεν είναι αναγκαστικά το να αποδράσεις, ούτε στο “Room” καθώς δεν μιλάμε αναγκαστικά για ένα ή δύο δωμάτια, μπορεί να μην μιλάμε καν για μια εμπειρία κλειστού χώρου. Παρόλο που όρος έχει παραμείνει λοιπόν στην συνείδηση του καταναλωτή, νομίζω ότι πλέον περιγράφει γενικότερα τους χώρους διαδραστικής διασκέδασης.
Με αυτό κατά νου λοιπόν, υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες για επιχειρηματική δράση στο χώρο αυτό, καθώς το κοινό των escape rooms αυξάνεται με σταθερούς ρυθμούς. Μαζί με αυτό όμως αυξάνονται και οι απαιτήσεις του κοινού, που πλέον απαιτεί μια ολοκληρωμένη εμπειρία η οποία πρέπει να σχεδιαστεί προσεκτικά, από την εισαγωγή μέχρι το τέλος, και καθώς μιλάμε για ένα κοινό στο οποίο το word of mouth παίζει καταλυτικό ρόλο, δεν υπάρχει χώρος για ημίμετρα. Μια άλλη ιδιαιτερότητα είναι πως η κίνηση δεν είναι μοιρασμένη ισόποσα, αλλά παρουσιάζει πολύ μεγάλα highs και lows σε συγκεκριμένα σημεία του χρόνου, οπότε πρέπει να γίνεται σωστό budgeting για να υπάρχει ομαλή ροή. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί πως η φθορά των δωματίων είναι καθημερινό φαινόμενο, και αρκετά συχνά παρουσιάζονται ζημιές στις ώρες αιχμής, οπότε η δυνατότητα άμεσης επισκευής ή και αντικατάστασης στοιχείων του δωματίου πρέπει να είναι δεδομένη.
Η είσοδος στην αγορά μπορεί να είναι πολύ επικερδής για κάποιον που κατανοεί αυτές τις ιδιαιτερότητες, και που θα μπει στο χώρο με τον απαραίτητο σεβασμό εκμεταλλευόμενος κάποια ευκαιρία, αλλά σε κάθε περίπτωση θα χρειαστεί σκληρή δουλειά.
Ποια είναι η διαδικασία που χρειάζεται για να δημιουργηθεί ένα δωμάτιο απόδρασης;
Όταν εγώ καλούμαι να σχεδιάσω ένα νέο δωμάτιο, το πρώτο βήμα είναι το concept, για το οποίο πρέπει να συνυπολογίσουμε και τους φυσικούς περιορισμούς που υπάρχουν στο χώρο υλοποίησης. Πχ, δεν θα μπορούσαμε εύκολα να κάνουμε ένα δωμάτιο που απαιτεί πολύ κίνηση σε έναν μικρό, στενό χώρο. Στη συνέχεια χρειάζομαι μια περίοδο μελέτης για το concept αυτό, προκειμένου να μπορέσω να σχεδιάσω την εμπειρία στο σωστό ύφος.
Η μελέτη αυτή είναι όσο πιο βιωματική γίνεται. Αν για παράδειγμα σχεδιάζουμε ένα στοιχειωμένο σπίτι και δεν έχω ανάλογη εμπειρία, θα προσπαθήσω να περάσω κάποιες νύχτες σε χώρους που θεωρούνται στοιχειωμένοι κοκ.
Αυτό με βοηθάει να σχεδιάζω γρίφους και προκλήσεις που μπορούν να μεταφέρουν τα συναισθήματα αυτά, και πάντα προσπαθώ να σχεδιάζω περισσότερους από όσους πρόκειται να χρειαστούμε ούτως ώστε να έχουμε περιθώριο να κόψουμε κάτι αν δούμε στην πορεία ότι δεν μας δουλεύει. Στη συνέχεια συζητάμε με την ομάδα που θα αναλάβει την υλοποίηση (κατασκευαστές, αυτοματιστές κτλ) τι είναι εφικτό, σε τι κόστος και με ποιο τρόπο, διαμορφώνουμε την ροή για να μπορούν να το ευχαριστηθούν ομάδες διαφορετικού μεγέθους και εμπειρίας, και προχωράμε στην κατασκευή. Όταν ολοκληρωθεί κατασκευαστικά το δωμάτιο, αρχίζουν οι δοκιμές για να δούμε αν όντως το User Experience είναι αυτό που θα θέλαμε, κάνουμε τις όποιες ρυθμίσεις χρειάζεται, και όταν είναι έτοιμο ανοίγουμε τις κρατήσεις.
Πριν το δωμάτιο στηθεί στην πράξη, πρέπει να στηθεί στα χαρτιά- ή στο CAD, στη συγκεκριμένη περίπτωση, Είναι πιο εύκολο να αλλάξεις μια μεταβλητή παρά έναν τοίχο.
Χρειάζεται να προσλάβεις κάποιες συγκεκριμένες ειδικότητες εργαζομένων ή είναι κάτι που «μαθαίνεται»;
Για την κατασκευή του δωματίου χρειάζονται ειδικευμένοι τεχνίτες. Η δουλειά που πρέπει να γίνει σε αυτό το στάδιο είναι σημαντική, γιατί τα δωμάτια ταλαιπωρούνται πολύ κατά το παιχνίδι, οπότε πρέπει να ασχοληθούν επαγγελματίες που να μπορούν να παράγουν αποτέλεσμα το οποίο θα αντέξει την όποια καταπόνηση. Για την λειτουργία του δωματίου, χρειάζεται σίγουρα προσωπικό επικοινωνιακό και άνετο στη χρήση υπολογιστών, που να αγαπάει τα escape rooms για να μπορέσει να μεταδώσει αυτή την αγάπη και την πόρωση στους πελάτες, θα πρέπει όμως να αποκτηθούν και κάποιες επιπλέον δεξιότητες στις επισκευές, ούτως ώστε αν υπάρξει κάποια βλάβη να μπορέσει να διορθωθεί, έστω και προσωρινά. Το χειρότερο πιθανό σενάριο για ένα κατάστημα είναι σε μια γεμάτη μέρα η πρώτη ομάδα να καταστρέψει κάτι σημαντικό και να μην μπορεί να επιδιορθωθεί άμεσα.
Οι δικές μας πληροφορίες και τα παραδείγματα, λένε ότι σε αρκετές περιπτώσεις, οι εργαζόμενοι σε τέτοιες επιχειρήσεις εργάζονται κάτω από αρκετή πίεση, ενώ και οι μισθοί είναι συνήθως πολύ χαμηλοί. Ποια είναι η εικόνα που έχετε εσείς;
Οι μισθοί είναι ξεκάθαρα χαμηλοί, αλλά αυτό είναι αποτέλεσμα μιας γενικότερης κατάστασης. Από την πρώτη μέρα οι χρεώσεις των δωματίων απόδρασης στην Ελλάδα ήταν από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη, το κοινό δεν θα μπορούσε να αντέξει κάτι πιο ακριβό, οπότε οι μισθοί ακολουθούν την ίδια μοίρα.
Σε καμία περίπτωση δεν είναι ξεκούραστη απασχόληση, καθώς ο game master καλείται να εκπληρώσει πολλούς ρόλους όπως είπαμε και πριν, πάντα με το χαμόγελο, καθώς είναι και ο ίδιος κομμάτι της εμπειρίας που προσφέρεται, το βασικότερο ίσως.
Είναι σίγουρα κουραστικό, όχι όμως δυσάρεστο – είναι μια εξαιρετικά επικοινωνιακή και δημιουργική εργασία, στην οποία ο στόχος σου είναι να βοηθήσεις άλλους ανθρώπους να περάσουν όμορφα και να αφήσουν έστω και λίγο πίσω τους τα προβλήματα τους. Άνετα μπορεί να είναι κάτι που να σου δίνει χαρά και να σε γεμίζει, πολύ περισσότερο από άλλες εναλλακτικές της ίδιας μισθολογικής κλίμακας. Όντως υπάρχουνε προβλήματα, αλλά αυτά θεωρώ ότι είναι αποκυήματα κακής εταιρικής κουλτούρας, όμοια με αυτά που βρίσκει κανείς σε κάθε μορφής απασχόληση: απλήρωτες υπερωρίες, μη τήρηση των ωραρίων, άδικη μεταχείρση των εργαζομένων κτλ. Είναι λυπηρό όταν υπάρχουν αυτά, αλλά πράγματι υπάρχουν και δυστυχώς σε μεγάλο βαθμό. Η εμπειρία μου μου λέει ότι αυτές οι καταστάσεις διαβρώνουν την επιχείρηση και είναι χειρότερες για τον ιδιοκτήτη από ότι για τον υπάλληλο. Οι υπάλληλοι είναι επίσης escapers και οι escapers όχι μόνο συζητούν μεταξύ τους αλλά δίνουν πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα στο word of mouth παρά στην όποια διαφήμιση.
Πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι στα περισσότερα brands, ο πιο σκληρά εργαζόμενος είναι ο ίδιος ο ιδιοκτήτης, ο οποίος καλύπτει πολλούς από τους ρόλους που αναφέραμε, συχνά και όλους. Μόνο στις μεγάλες αλυσίδες υπάρχει η δυνατότητα κάποιος ιδιοκτήτης να μην ασχολείται καθόλου με την καθημερινότητα του καταστήματος ή να ασχολείται μόνο σε business επίπεδο, στις άλλες περιπτώσεις θα πρέπει να ασχοληθεί έντονα με το κατάστημα.
Ο Γιάννης Μιχαλόπουλος έκανε μάλιστα πρόταση γάμου στη γυναίκα του, μέσα σε Escape Room. Και εκείνη είπε το «ναι»
Εσείς πως ξεκινήσατε να εργάζεστε πάνω στο συγκεκριμένο αντικείμενο; Με βάση την εμπειρία σας, θεωρείτε ότι έχει επαγγελματικές προοπτικές;
Σχεδιάζω διαδραστικές εμπειρίες εδώ και 10 χρόνια περίπου. Έχω ασχοληθεί με κάθε μορφή του μέσου, από επιτραπέζια παιχνίδια ρόλων και video games μέχρι alternative reality games. Τα escape rooms ήταν το φυσικό επόμενο για εμένα. Προοπτικές σίγουρα υπάρχουν, αρκεί να καταλάβουμε τι είναι αυτό που έχει ξεκινήσει. Είναι κάτι τόσο μεγαλύτερο από το «μπήκα σε ένα δωμάτιο και άνοιξα μερικά λουκέτα» – είναι η επανάσταση της διαδραστικής διασκέδασης. Πλέον δεν αρκεί το να πας σε ένα μέρος και να γίνεις παθητικός δέκτης μιας εμπειρίας, τώρα πια θέλεις στην έξοδο σου να ζήσεις μια περιπέτεια, να βιώσεις και όχι απλά να παρακολουθήσεις. Η ίδια η αρχετυπική ιδέα του παιχνιδιού, που κάποτε ήταν ταμπού στους ενήλικες εκτός και αν συμπεριλάμβανε αθλητισμό ή χρηματικά οφέλη, έχει πλέον απενοχοποιηθει και έχει δημιουργήσει έναν νέο, ανεξερεύνητο ωκεανό δυνατοτήτων. Αυτό είναι ένα ποτάμι που δεν πρόκειται να γυρίσει πίσω. Θα εξελιχθεί, θα διαφοροποιηθεί, αλλά πίσω δεν θα γυρίσει.
Ποια είναι η ανταπόκριση του κοινού σε ότι αφορά τα escape rooms στην Ελλάδα, και τι γίνεται αντίστοιχα σε χώρες του εξωτερικού;
Ο κόσμος τα λατρεύει, σαν χώρα έχουμε και πολύ καλό επίπεδο σε δωμάτια, και πολύ ένθερμους υποστηρικτές τους.
Όπως είπα και πριν, οι χρεώσεις είναι αρκετά χαμηλές, αν μάλιστα συνυπολογίσει κανείς διάφορες προσφορές και εκπτώσεις τότε το κόστος της εμπειρίας συναγωνίζεται την επίσκεψη σε ένα τοπικό σινεμά, οπότε η ανάπτυξη του κλάδου δεν είναι τυχαία. Εκτός συνόρων, η μορφή των escape rooms καθορίζεται πάρα πολύ από τις κατά τόπους βιομηχανίες. Στην Ιαπωνία πχ έχουν αρχίσει ήδη κάποιοι πειραματισμοί με escape rooms επαυξημένης πραγματικότητας, ενώ στις ΗΠΑ τα escape rooms τρόμου αποτέλεσαν διέξοδο ώστε κάποιοι ιδιοκτήτες «Στοιχειωμένων Σπιτιών» να μπορούν να δουλεύουν και εκτός Halloween.
Πως εκτιμάτε ότι θα είναι τα escape rooms σε 5 χρόνια από σήμερα;
Με πολλές περισσότερες υποκατηγορίες. Ήδη έχουμε δωμάτια με ηθοποιούς, δωμάτια τρόμου, δωμάτια εξωτερικού χώρου, δωμάτια με roleplay, δωμάτια χωρίς λουκέτα, δωμάτια για λάτρεις των λουκέτων, δωμάτια για παιδιά, εποχιακά δωμάτια κοκ. Περιμένω να προστεθούν αρκετά νέα είδη χωρίς απαραίτητα να εκλείψουν τα παλιά. Σχετικά με την τεχνολογική υποδομή, αν το ARKit της Apple και το Microsoft Hololens καταφέρουν να πραγματοποιήσουν αυτά που υπόσχονται σε μια τιμή που θα είναι προσιτή για τα δωμάτια απόδρασης, θεωρώ ότι θα δούμε σύντομα και το augmented reality στοιχείο. Είμαι όμως σίγουρος ότι παρά τις όποιες εξελίξεις, η μορφή που έχουν σήμερα δεν πρόκειται να εκλείψει εντός της πενταετίας.
