Ο Δημήτρης Νανόπουλος είναι από τους πιο γνωστούς διεθνώς Έλληνες επιστήμονες. Είναι αυτός ο όποιος μαζί με την ομάδα του πήρε τις τελευταίες δεκαετίες δυο βραβεία Αϊνστάιν για τις καλύτερες εργασίες που έχουν γραφτεί πάνω στη θεωρία της σχετικότητας. Ο διακεκριμένος θεωρητικός φυσικός μίλησε τώρα στο Αθηναϊκό Πρακτορείο για όλα όσα πιστεύει ότι θα δούμε μέσα στο 2022 στο επιστημονικό πεδίο.
Κύριε Νανόπουλε, το 2022 είναι ένα έτος προσδοκιών για τις επιστήμες; Και ποιες είναι για εσάς αυτές οι προσδοκίες;
Οι πιο ενδιαφέρουσες επιστημονικές ανακαλύψεις γίνονται συνήθως αναπάντεχα, όχι τόσο για τους επιστήμονες που τις δημιουργούν, αλλά για όλους τους άλλους. Πράγματι, βρισκόμαστε σε μια εύφορη εποχή για τη Φυσική των Στοιχειωδών Σωματιδίων και της Κοσμολογίας και περιμένουμε το 2022 να είναι ακόμα πιο συναρπαστικό και να συνεχίσει να αποδίδει τους καρπούς μιας προσπάθειας πολλών ετών. Η πρόοδος ως προς την κατανόηση της αρχής του Σύμπαντος και της εξέλιξής του, χρησιμοποιώντας δεδομένα από το τηλεσκόπιο PLANCK και άλλες συναφείς παρατηρήσεις, είναι απίστευτη.
Θεωρώ ότι το 2022 θα μας φέρει πιο κοντά σε μια Θεωρία του Παντός, σε πλήρη αρμονία με τα πειραματικά δεδομένα, εάν δεν έχει ήδη προταθεί…
Η επόμενη μεγάλη ανακάλυψη δεν θα έρθει επομένως από τις νέες τεχνολογίες αλλά από τη Φυσική;
Οι περισσότερες νέες τεχνολογίες αποτελούν απόρροιες και εφαρμογές της επιστήμης της Φυσικής. Από την άλλη, η εξέλιξη της Φυσικής εξαρτάται από τη χρήση και τον συνδυασμό πολλών νέων τεχνολογιών που επεξεργάζονται δεδομένα και επιβεβαιώνουν ή απορρίπτουν αντίστοιχα τα προτεινόμενα θεωρητικά μοντέλα ερμηνείας του Σύμπαντος. Κατά συνέπεια, πρόκειται για συγκοινωνούντα δοχεία που οδηγούν στη δημιουργία νέων προϊόντων/υπηρεσιών ή αντίστοιχα για κομμάτια ενός παζλ που ενώνονται και δημιουργούν νέες, πιο ολοκληρωμένες απεικονίσεις και προοπτικές του κόσμου μας. Η Φυσική εδώ και 120 χρόνια από τότε που ο Max Planck εισήγαγε την έννοια του κβάντου, δεν έχει πάψει να μας εκπλήσσει θετικά, και ευελπιστώ ότι και το 2022 δεν αποτελέσει εξαίρεση στον κανόνα.
Είναι πάντως οι νέες τεχνολογίες που τραβούν την περιέργειά μας και εξάπτουν την φαντασία μας, όπως συνέβη πρόσφατα με το metaverse. Δεν αισθάνεσθε πως η δική σας επιστήμη – η επιστήμη της Θεωρίας της Σχετικότητας, του Bing Bang και του μποζονίου Ηiggs μεταξύ άλλων – αδικείται ή υποεκτιμάται;
Είναι λογικό οι νέες τεχνολογίες που χρησιμοποιούμε συνεχώς, στους υπολογιστές και στα έξυπνα κινητά, να τραβούν την προσοχή μας και να εξάπτουν τη φαντασία μας, καθώς επηρεάζουν όλο και περισσότερο την καθημερινότητά μας. Η Θεωρία της Σχετικότητας, το Big Bang ή το μποζόνιο Higgs είναι έννοιες πιο απόμακρες για τους περισσότερους ανθρώπους. Ωστόσο, αποτελούν τα βασικά συστατικά μιας βαθύτερης κατανόησης του Σύμπαντος και της θέσης του ανθρώπου σ′ αυτό. Οι θεωρητικοί φυσικοί είναι πια συνηθισμένοι σε αυτή την κατάσταση, όμως δεν αισθάνονται καθόλου αδικημένοι. Αντίθετα, αναπληρώνουν τις όποιες «απώλειες» νιώθοντας τέτοια ικανοποίηση για τη συμμετοχή τους σε μια πραγματικά μεγάλη ανακάλυψη, που όμοιά της δεν υπάρχει…
Φάνηκε από την πανδημία: πολλοί συνάνθρωποι μας αντιμετωπίζουν την επιστήμη με καχυποψία, άρνηση ή ακόμη και φόβο. Πώς το εξηγείτε;
Κακή πληροφόρηση και άγνοια. Όπως έλεγε ο μεγάλος Ιταλός Φυσικός Enrico Fermi «η γνώση είναι δύναμη, αλλά για πολύ καιρό ακόμη η άγνοια δεν θα σημαίνει αδυναμία».
Σε τι θα θέλατε να μας κάνει σοφότερους η νέα χρονιά;
Να καταλάβουμε τη μοναδικότητά μας σ′ αυτό το Σύμπαν. Είμαστε μια απειροελάχιστη χωρο-χρονική κουκίδα. Η ζωή μας είναι από δω έως εκεί. Αυτό πρέπει να προσπαθήσουμε να το κατανοήσουμε και να το εκμεταλλευτούμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
«Ένας θεωρητικός φυσικός ανεβαίνει με έναν φίλο του στην κορυφή ενός βουνού. Όταν φτάνουν, βγάζει ένα τετράδιο και ένα μολύβι και έπειτα από λίγο λέει στον φίλο του: ”Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, είμαστε στην απέναντι κορυφή”». Τι σας κάνει να σκέφτεστε αυτό το ανέκδοτο;
Θα επικαλεστώ και πάλι τα λόγια του Enrico Fermi. «Υπάρχουν δύο πιθανές εξελίξεις: Αν το αποτέλεσμα επαληθεύει την υπόθεση, θα έχεις κάνει μια μέτρηση. Αν το αποτέλεσμα δεν συμφωνεί με την υπόθεση, τότε θα έχεις κάνει μια ανακάλυψη». Ωστόσο, θα συμπληρώσω ότι οι θεωρητικοί φυσικοί μπορεί κάπου-κάπου να κάνουν και λάθος…
