Πως θα σου φαινόταν να έμπαινες μέσα σε ένα σπίτι, και ξαφνικά να μεταφερόσουν… πίσω στον χρόνο; Κάτι τέτοιο έφτιαξαν η Φωτεινή Μάνεση και η Μαρένα Μάνεση, στη Σκιάθο. Το «Σκιαθίτικο Σπίτι», όπως το ονομάζουν, είναι το αρχοντικό της οικογένειας, το οποίο οι δίδυμες αδερφές μετέτρεψαν σε open house. Δηλαδή, σε ένα ιδιαίτερο μουσείο το οποίο μπορεί κάποιος να επισκεφτεί, και να δει πολλά παλιά αντικείμενα, αλλά και να περιηγηθεί σε όλο το σπίτι το οποίο είναι βγαλμένο από μία άλλη εποχή.
Η Φωτεινή και η Μαρένα μιλούν σήμερα στο It’s Possible για το πως προέκυψε αυτή η ιδέα, περιγράφουν την εμπειρία που βιώνει κάποιος μπαίνοντας στον χώρο, ενώ μας περιγράφουν και το πως είναι η δική τους ζωή, μοιρασμένη κάπου ανάμεσα στην Σκιάθο και στην Αθήνα.
Πως προέκυψε η ιδέα να δημιουργήσετε το «Σκιαθίτικο σπίτι» και να το ανοίξετε στο κοινό;
Το «Σκιαθίτικο Σπίτι» είναι μία ιδιωτική πρωτοβουλία με σκοπό τη διατήρηση και την ανάδειξη του παραδοσιακού τρόπου ζωής του περασμένου αιώνα στη Σκιάθο. Η οικία έχει ως έκθεμα τον ίδιο της τον εαυτό, συνοδευόμενη από τα κειμήλια τεσσάρων γενεών. Πρόκειται για ένα βίωμα που έγινε εγχείρημα. Από τότε που θυμόμαστε τον εαυτό μας ζούμε ανάμεσα σε μνήμες και ιστορίες προγόνων. Στη διατήρηση και διάσωση της μνήμης, φυσικά, συνέβαλλε το γεγονός ότι μεγαλώσαμε στο αρχοντικό της οικογένειας, στο οποίο έζησαν οι πρόγονοί μας, και το οποίο κληροδοτούνταν από γενιά σε γενιά μαζί με τα αντικείμενα που το πλαισίωναν. Κάθε γενιά διατηρούσε τα αντικείμενα της προηγούμενης ως ένδειξη σεβασμού. Σήμερα, αυτό το συνονθύλευμα από μνήμες, ιστορίες και κειμήλια τεσσάρων γενεών αποτελεί βίωμα και κομμάτι της ταυτότητάς μας. Έτσι, πριν από πέντε χρόνια πήραμε την απόφαση να «ανοίξουμε» το σπίτι μας στο κοινό, δημιουργώντας ένα open house στη Χώρα της Σκιάθου. Τα επιστημονικά πεδία των σπουδών μας αποτέλεσαν σημαντικό εργαλείο για την οργάνωση του αρχείου και των κειμηλίων μας, καθώς στόχος ήταν ο συνδυασμός της επιστημονικής τεκμηρίωσης με τις ρίζες και το βίωμά μας. Όντας αρχιτέκτονας (η Μαρένα) και νηπιαγωγός (η Φωτεινή), η καθεμία από εμάς εμπλουτίζει με τις γνώσεις της την αφήγηση της ιστορίας της οικογένειάς μας, και κατ’ επέκταση του νησιού της Σκιάθου.
Η εξωτερική άποψη του σπιτιού σήμερα, και οι πρώτοι ιδιοκτήτες της οικίας στα τέλη του 19ου αιώνα
Τι θα δει κάποιος μπαίνοντας σε αυτό;
Ο επισκέπτης εισερχόμενος στο ισόγειο της οικίας θα συναντήσει αρχικά το αυθεντικό σκιαθίτικο τζάκι, τον καστρινό και τον σκιαθίτικο καναπέ, έναν πολυέλαιο του 1883, έναν αρχαίο αμφορέα, παραδοσιακές φορεσιές, σκιαθίτικα χαλιά, κεντήματα και κοσμήματα. Η ξύλινη σκάλα, στη συνέχεια, θα τον οδηγήσει στον όροφο όπου υπάρχουν τρία δωμάτια και ένα οφίς, στον οποίο δεσπόζει η λιθογραφία με τον βασιλιά Γεώργιο Α΄ και την βασίλισσα Όλγα. Στον όροφο θα συναντήσει κασέλες με κειμήλια, τον αργαλειό, το σιδερένιο κρεβάτι με τα αυθεντικά κεντήματα και στρωσίδια, την ξύλινη κασέλα της νύφης καθώς και σε κορνίζες οικογενειακές φωτογραφίες, με τις μορφές των παλαιότερων γενεών σε σέπια και ασπρόμαυρα πορτρέτα.
Το σύνολο των εκθεμάτων σε συνδυασμό με την βιωματική ξενάγηση στο χώρο, συγκροτούν όλα μαζί μια μοναδική ατμόσφαιρα.
Ποιο είναι το πιο παλιό αντικείμενο που έχετε αυτή τη στιγμή εκεί;
Το πιο παλιό έκθεμα, και ίσως ένα από τα πιο εντυπωσιακά για εμάς, είναι ο αρχαίος αμφορέας του 2ου αι. π.Χ. Είναι το έκθεμα που κοσμεί την παλιά είσοδο της οικίας και πλουτίζει την αφήγησή μας με μια αναδρομή στο αρχαίο παρελθόν των Σποράδων. Καθώς οι άνδρες της οικογένειας είχαν έντονη ενασχόληση με τη θάλασσα, αλίευσαν τον συγκεκριμένο αμφορέα από αρχαίο ναυάγιο εμπορικού πλοίου. Γενικά, οι περιοχή των Σποράδων αποτελούσε από τους πολύ αρχαίους χρόνους σημείο κομβικό για τα εμπορικά πλοία που ταξίδευαν προς τον Εύξεινο Πόντο. Σύμφωνα με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Μαγνησίας, ο αμφορέας της συλλογής μας ανήκει στον τύπο βραχυπύθμενου, μακρύλαιμου αγγείου και κατασκευάστηκε στη Ρόδο κατά τον 2ο αι. π.Χ.
Σε παλαιότερη συνέντευξη σας, έχετε πει ότι «η εκάστοτε ξενάγηση προσαρμόζεται στην ξεχωριστή φυσιογνωμία και την προσωπικότητα του κάθε επισκέπτη». Δηλαδή πως ακριβώς κινείστε σε αυτό το κομμάτι;
Κάθε ξενάγηση είναι ξεχωριστή, καθώς προσαρμόζεται στην φυσιογνωμία, την προσωπικότητα και τα βιώματα του κάθε επισκέπτη. Συγκεκριμένα, η αφήγηση κατευθύνεται από τον ίδιο τον επισκέπτη.
Στόχος μας δεν αποτελεί μία τυπική ξενάγηση στο χώρο, αλλά μία ξενάγηση που θα αναπτυχθεί μέσα από μία συνομιλία με τον επισκέπτη. Το επάγγελμα, η ηλικία, τα βιώματα, τα ενδιαφέροντα, οι μνήμες… των επισκεπτών αποτελούν κατευθυντήρια κατεύθυνση της ξενάγησής μας.
Συνομιλούμε με τον επισκέπτη, μοιραζόμαστε απόψεις και εμπειρίες. Καθ’ αυτό τον τρόπο, όντας κάθε άνθρωπος διαφορετικός, η αφήγηση κάθε φορά εμπλουτίζεται και αναπτύσσεται από τον ίδιο τον επισκέπτη μέσω του διαλόγου. Έτσι, κι εμείς, κάθε φορά με βάση τα παραπάνω, προσαρμόζουμε την αφήγησή μας εστιάζοντας άλλες φορές σε πιο τεχνικά και αρχιτεκτονικά ζητήματα, κοινωνιολογικά, λαογραφικά, πολιτιστικά, ιστορικά, βιωματικά… ανάλογα την επιθυμία των επισκεπτών.
Η Φωτεινή και η Μαρένα Μάνεση
Αυτή την στιγμή εσείς μένετε μόνιμα στην Σκιάθο; Και επίσης, το σπίτι-μουσείο που έχετε δημιουργήσει είναι η full-time δουλειά σας;
Αν και οι γονείς μας είναι μόνιμοι κάτοικοι της Σκιάθου, εμείς λόγω δουλείας και μεταπτυχιακών σπουδών, τον χειμώνα, ζούμε στην Αθήνα. Φυσικά, κατά τη διάρκεια του χειμώνα πηγαίνουμε πολύ συχνά στο νησί τόσο για την συντήρηση του «Σκιαθίτικου Σπιτιού» όσο και για την οργάνωσή του για τους καλοκαιρινούς μήνες. Όντας αρχιτέκτονας (η Μαρένα) και νηπιαγωγός (η Φωτεινή), το «Σκιαθίτικο Σπίτι» δεν αποτελεί «full time» δουλειά για εμάς. Δεν το αντιμετωπίζουμε καν ως δουλεία. Είναι η «ζωή» μας, ο «τόπος» μας, το «σπίτι» μας, οι «ρίζες» μας, η «ιστορία» μας… η «αφετηρία» μας.
Το «Σκιαθίτικο Σπίτι» αποτελεί μια «αποστολή» για εμάς. Στόχος και ευθύνη μας είναι να διατηρήσουμε ζωντανή την μνήμη μέσα από την δύναμη του βιώματος.
Οι άνθρωποι που ζήσανε τα παλιά χρόνια, έχουν αφήσει αντικείμενα σαν αυτά που έχετε στο Σκιαθίτικο Σπίτι. Αν με έναν μαγικό τρόπο πηγαίναμε στο μέλλον, και σας δινόταν η δυνατότητα να φτιάξετε ένα σπίτι- μουσείο που να αφορά την τωρινή εποχή μας, τι αντικείμενα θα επιλέγατε να βάλετε μέσα έτσι ώστε να τα δουν οι επόμενες γενιές;
Θεωρώντας ότι τα αντικείμενα του υλικού πολιτισμού αποκτούν ανεκτίμητη συναισθηματική αξία όταν περνούν από τους προκατόχους τους στις νεότερες γενιές, τότε τα αντικείμενα τα οποία θα επιλέγαμε να διασώσουμε για το μέλλον, σίγουρα θα θέλαμε να «εμπεριέχουν μνήμη» . Σήμερα, ζούμε σε μία μεταβατική εποχή όπου η «ύλη» αρχίζει να αποϋλοποιείται. Λαμβάνοντας υπόψιν την ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας με την ταυτόχρονη έκρηξη της ψηφιοποίησης, θα διαλέγαμε να διασώσουμε αντικείμενα τα οποία στο μέλλον, ίσως, να είναι άυλα, αποϋλοποιημένα, χωρίς να χαρίζουν την πολυαισθητηριακή εμπειρία που τα χαρακτηρίζει σήμερα. Βιβλία, σημειωματάρια, εφημερίδες.. και γενικά καθετί έντυπο θα αποτελούσε σπουδαίο αρχείο για το μέλλον. Πρόκειται για αντικείμενα που ενεργοποιούν, πέρα από την όραση, όλες τις ανθρώπινες αισθήσεις. Με την ψηφιοποίηση τους, αυτή η γνήσια και αληθινή επαφή των έντυπων αντικειμένων με τον άνθρωπο, αποκτά μία πιο τυπική και εικονική διάσταση. Καθετί έντυπο είναι ένας «ζωντανός οργανισμός» στα μάτια μας… Αυτόν ακριβώς τον «ζωντανό οργανισμό» θα προσπαθούσαμε να διασώσουμε για τις επόμενες γενιές.
