Μετά από μια οικονομική κρίση που διήρκησε σχεδόν 10 χρόνια και μια υγειονομική που βρίσκεται σε εξέλιξη ήδη έναν χρόνο με άγνωστες ακόμη συνέπειες στην οικονομία και στην απασχόληση, το εργασιακό τοπίο στη χώρα μας μοιάζει να βρίσκεται σε απορρύθμιση αυξάνοντας την συχνότητα και την ένταση του εργασιακού εκφοβισμού.
Ο Εργασιακός εκφοβισμός δεν είναι νέο φαινόμενο. Το mobbing, η ηθική ή η ψυχολογική παρενόχληση στην εργασία- όπως διαφορετικά ονομάζεται ο εργασιακός εκφοβισμός – θρέφεται από τις κρίσεις εκτός ή εντός της επιχείρησης/οργανισμού, εκδηλώνεται με επαναλαμβανόμενες πράξεις που μπορούν να επιδεινώσουν τις συνθήκες εργασίας του ατόμου που γίνεται στόχος, να απειλήσουν την επαγγελματική του ανάπτυξη, να θίξουν τα δικαιώματα και την αξιοπρέπειά του, να επιδεινώσουν τη σωματική ή ψυχική του υγεία.
Σύμμαχος του εργασιακού εκφοβισμού είναι ο φόβος, η εσωστρέφεια, η μη αναγνωσιμότητα όλων των εκφάνσεών του και η πεποίθηση ότι δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Το 85% των ερωτώμενων στην κοινωνική έρευνα που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της MRK Consulting με εξειδίκευση στην Αποφυγή και Διαχείριση του Εργασιακού Εκφοβισμού, Στρες , Burnout και τον Ιωάννη Μαρκέτο, από την Κάπα Research για το φαινόμενο – –θεωρεί ότι ο εργασιακός εκφοβισμός είναι τόσο διαδεδομένος στη χώρα μας που αποτελεί ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα.
Το ζήτημα, κατά συνέπεια, δεν είναι πόσοι είναι οι εργαζόμενοι που υφίστανται εργασιακό εκφοβισμό, αλλά το πότε ένας οποιοσδήποτε εργαζόμενος θα γίνει στόχος. Οι πρόσφατες καταγγελίες διασημοτήτων που υπήρξαν στόχοι εκφοβισμού, έως και οι ακραίες περιπτώσεις των θυμάτων σεξουαλικής βίας, σήκωσαν έφεραν ξαφνικά στο προσκήνιο το φαινόμενο του εργασιακού εκφοβισμού, της λεκτικής βίας, της σωματικής, της ψυχολογικής και της σεξουαλικής κακοποίησης.
Ο εργασιακός εκφοβισμός δεν περιορίζεται στον χώρο του θεάματος. Πολλοί εργαζόμενοι είδαν τον εαυτό τους μέσα από τα μάτια των άλλων. Τουρισμός – Εστίαση με 44%, Εμπόριο 43% και Υγεία με 42% πρωταγωνιστούν με υψηλό ποσοστό και στους άλλους τομείς.
Η υποδοχή του ελληνικού #metoo υπήρξε τόσο θερμή ώστε: ελπίδα να νιώθει το 55% των ερωτώμενων, ικανοποίηση το 24% για τη δημόσια καταγγελία της θυματοποίησης/ στοχοποίησης. Ήταν το αποτέλεσμα ενός τυφώνα που ξεκίνησε με την καταγγελία σεξουαλικής κακοποίησης που όπως δείχνουν τα αποτελέσματα της έρευνας όπου το (3%) απάντησε στο ερώτημα ότι έχουν αντιμετωπίσει ή συμβεί στον εργασιακό τους χώρο. Όπου επίσης το (7% ) είχε πρόταση σεξουαλικού περιεχομένου ως προαπαιτούμενο της επαγγελματικής ανέλιξης καθώς και (10%) έχει δεχτεί σχόλια σεξουαλικού περιεχομένου.
Η κοινή γνώμη, συνεπώς, δεν «πέφτει από τα σύννεφα»: το 85% των ερωτώμενων γνωρίζει έστω και επιφανειακά τι είναι ο εργασιακός εκφοβισμός, το 63%,κάποια στιγμή στην επαγγελματική του πορεία, έμαθε για κάποια περίπτωση εργαζομένου που έγινε στόχος στο εργασιακό του περιβάλλον, το 52% έχει υπάρξει αυτόπτης μάρτυρας, γνωρίζει περίπτωση που κλονίστηκε η υγεία, σωματική ή ψυχική, κάποιου εργαζομένου –στόχος (47%) ή εξαναγκάστηκε σε παραίτηση για να μην υφίσταται άλλο εκφοβισμό (39%).
Ωστόσο, το στοιχείο που προκαλεί ανησυχία είναι ότι σχεδόν οι τέσσερις στους δέκα εργαζομένους (38%) δηλώνουν ότι έχουν υπάρξει οι ίδιοι στόχοι εργασιακού εκφοβισμού κάποια στιγμή στην επαγγελματική τους διαδρομή, αλλά και στον οργανισμό/ φορέα που εργάζονται σήμερα.
Επιπλέον, ανάμεσα σε αυτό το 38%, ένα στα πέντε θύματα-στόχοι εκφοβισμού (21%) δηλώνει ότι, σήμερα, βρίσκεται σε εξέλιξη η συστηματική εκφοβιστική συμπεριφορά εις βάρος του. Τη συνολική εικόνα συμπληρώνει ένα 8% που δηλώνει ότι κατά το παρελθόν έχει υπάρξει θύτης, έστω και αν σήμερα έχει μετανιώσει για εκείνη τη συμπεριφορά του προς τον/ την συνάδελφο. Είναι, επίσης, πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι οι θύτες, συχνά, δεν δρουν μόνοι, αλλά υποστηρίζονται από ομάδα συναδέλφων (43% των περιπτώσεων). Αυτό δικαιολογεί και το γεγονός γιατί σε πολλές περιπτώσεις αυτός που έχει στοχοποιηθεί εγκλωβίζεται μέσα στο περιβάλλον της εργασίας του.
Οι μορφές που λαμβάνει ο εργασιακός εκφοβισμός ποικίλλουν, Είναι φανερές με κύριο χαρακτηριστικό την λεκτική βία την υποβάθμιση της δουλειάς αλλά και αφανείς όπως η διασπορά αρνητικών φημών και η σκόπιμη απομόνωση.
Όσοι έχουν υπάρξει στόχοι έχουν υποστεί, κυρίως λεκτική επίθεση/βία (79%), σκόπιμη υποβάθμιση της δουλειάς τους (65%) και διαρροή φημών ή/και αρνητικού σχολιασμού πίσω από την πλάτη τους (54%). Έχουν υποστεί, ακόμη, σκόπιμη απομόνωση (30%), δημόσια ταπείνωση/διαπόμπευση (για θέματα της δουλειάς ή τα προσωπικά τους (28%), μη-λεκτική βία μέσω γραπτών μηνυμάτων, εκφράσεων ή μορφασμών(20%), εξωστρεφή αλλά άδηλη/παθητική επιθετικότητα (18%), σεξουαλική παρενόχληση (12%), εξαίρεση από κοινωνικές εκδηλώσεις της εταιρίας (11%), σωματική βία (8%), διαδικτυακό εκφοβισμό ή εκφοβισμό μέσω ηλεκτρικών μέσων(5%).
Ο εργασιακός εκφοβισμός μετακινήθηκε και στο πεδίο της τηλεεργσίας όπου το (38%) δηλώνει πως του επιμηκύνεται σκόπιμα το ωράριο εργασίας και για το (25%) ο προϊστάμενος του θεωρεί ότι τεμπελιάζουν επειδή δουλεύουν από το σπίτι. Για το λόγο αυτό το (58%) δηλώνει πως η εργασία του επιδρά αρνητικά την ψυχική υγεία του.
