Το ενδεχόμενο παρουσίας νερού σε υγρή μορφή στο υπέδαφος της Ευρώπης προτάθηκε πριν από μερικές δεκαετίες και οι πρώτες παρατηρήσεις που έγιναν στον δορυφόρο του Δία από αποστολές όπως εκείνες του Pioneer και του Galileo στη δεκαετία του 1970 υπέδειξαν την ύπαρξη ενός υπόγειου ωκεανού. Ως πριν από λίγα χρόνια οι επιστήμονες συνέλεγαν συνεχώς στοιχεία για την Ευρώπη τα οποία ναι μεν εμφάνιζαν ενδείξεις για την παρουσία του υπόγειου ωκεανού αλλά δεν υπήρχαν σαφείς αποδείξεις.
Τα τελευταία χρόνια τα διαστημικά τηλεσκόπια, τα ολοένα πιο ισχυρά επίγεια τηλεσκόπια αλλά και νέες αποστολές που προσέγγισαν την Ευρώπη (όπως το New Horizons καθ’ οδόν προς τον Πλούτωνα) επέτρεψαν στους επιστήμονες να εντοπίσουν ολοένα και ισχυρότερες ενδείξεις για την ύπαρξη του υπόγειου ωκεανού στον παγωμένο δορυφόρο. Μάλιστα με βάση αυτά τα ευρήματα ερευνητικές ομάδες προχώρησαν σε εκτιμήσεις για τη σύστασή του, όπως αναφέρει το Βήμα.
Οι μελέτες αυτές έκαναν λόγο για έναν ωκεανό με αλμυρό νερό και άλλα συστατικά, με συνθήκες που είναι φιλικές προς τη ζωή έστω και σε μικροβιακή μορφή. Και τώρα έρχεται η NASA για να επιβεβαιώσει με μια ανακοίνωση όλα τα προηγούμενα!
Ερευνητές από μεγάλα αμερικανικά πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα, καθώς και τη NASA, επικέντρωσαν την προσοχή τους στο αποκαλούμενο από την επιστημονική κοινότητα «χαοτικό έδαφος» της Ευρώπης, τις περιοχές δηλαδή όπου υπάρχουν μεγάλες ρωγμές και ρήγματα στη λεία παγωμένη επιφάνειά της. Η μελέτη επιβεβαιώνει προηγούμενες έρευνες που αναφέρουν ότι οι ρωγμές δημιουργούνται από γεωλογικές διεργασίες οφειλόμενες στην κίνηση του νερού του υπόγειου ωκεανού το οποίο βρίσκει τρόπους να διαπερνά το στρώμα πάγου και να φτάνει ως την επιφάνεια. Το νέο μεγάλο εύρημα που παρουσίασαν στην πολυαναμενόμενη συνέντευξη Τύπου την περασμένη Τρίτη ερευνητές της NASA και του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble είναι πίδακες υδρατμών που εκτινάσσονται σε ύψος εκατοντάδων χιλιομέτρων από ρωγμές στον πάγο της Ευρώπης. «Φαίνεται ότι υπάρχει ένας ωκεανός αλμυρού νερού που τυλίγει ολόκληρο τον δορυφόρο» δήλωσε ο Πολ Χερτζ, διευθυντής του Τμήματος Αστροφυσικής της NASA. Οι πίδακες είχαν καταγραφεί για πρώτη φορά το 2012 από το Hubble, ως σήμερα όμως δεν είχαν παρατηρηθεί ξανά. Οι ίδιες οι ρωγμές πάντως τροφοδοτούσαν εδώ και χρόνια τις υποψίες ότι ένα σημαντικό γεωλογικό φαινόμενο κρύβεται κάτω από το θρυμματισμένο τοπίο. Αυτή τη φορά το Hubble διέκρινε πίδακες υδρατμών παρατηρώντας τη σιλουέτα της Ευρώπης με φόντο τον φωτεινό Δία. Η επιβεβαίωση της ανακάλυψης, η οποία θα δημοσιευθεί την επόμενη εβδομάδα στην επιθεώρηση «Astrophysical Journal», ανοίγει τον δρόμο για μια αποστολή που σκοπεύει να εκτοξεύσει η NASA τη δεκαετία του 2020. Δεδομένου όμως ότι ο Δίας λούζει την Ευρώπη με ακραία επίπεδα ακτινοβολίας, το σκάφος δεν θα μπορέσει καν να τεθεί σε τροχιά, αλλά απλώς θα περάσει από την Ευρώπη και άλλους δορυφόρους στο σύστημα του Δία. Η φασματική ανάλυση των υδρατμών θα επιτρέψει ενδεχομένως την ανίχνευση οργανικών ουσιών που μπορεί να σχετίζονται με την ύπαρξη ζωής, είπαν οι ερευνητές.
Κατά καιρούς έχουν πέσει στο τραπέζι διάφορες προτάσεις για την εξερεύνηση τόσο της επιφάνειας της Ευρώπης όσο και κατά κύριο λόγο του ωκεανού της στον οποίο ίσως να έχουν αναπτυχθεί κάποιες μορφές ζωής. Πριν από λίγο καιρό η NASA αποφάσισε να χρηματοδοτήσει την κατασκευή ενός επαναστατικού ρομπότ εξερεύνησης του ωκεανού της Ευρώπης. Το ρομπότ αυτό θα έχει το σχήμα καλαμαριού και το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του είναι ότι θα διαθέτει ένα προηγμένο σύστημα που θα του επιτρέπει να λειτουργεί μετατρέποντας σε ενέργεια τα μεταβαλλόμενα μαγνητικά πεδία του δορυφόρου. Αυτό και άλλα σχετικά συστήματα αναπτύσσονται για χρήση από σκάφη και συσκευές που θα κληθούν να εξερευνήσουν περιβάλλοντα στα οποία οι συμβατικές μέθοδοι παραγωγής ενέργειας όπως η ηλιακή και η πυρηνική δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν, περιβάλλοντα όπως οι υπόγειοι ωκεανοί της Ευρώπης και άλλοι παρόμοιοι εξωγήινοι κόσμοι.
Λίγες ώρες προτού η NASA προβεί στην ανακοίνωση για την Ευρώπη δόθηκε στη δημοσιότητα η μελέτη των δεδομένων μιας ακόμη αποστολής της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας που υποδεικνύει την παρουσία ενός υπόγειου ωκεανού στον Πλούτωνα. Από τότε που το σκάφος της αποστολής New Horizons της NASA πέρασε κοντά από τον Πλούτωνα πέρυσι το καλοκαίρι, αυξάνονται οι ενδείξεις – με βάση τα στοιχεία που έχει στείλει τώρα – πως ο νάνος πλανήτης φιλοξενεί έναν ωκεανό κάτω από την παγωμένη επιφάνειά του. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή Μπράντον Τζόνσον του Τμήματος Γεωεπιστημών και Πλανητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μπράουν, εκτιμούν ότι ο ωκεανός, που πιθανώς βρίσκεται κάτω από την επίπεδη έκταση 900 χιλιομέτρων με την ονομασία Sputnik Planum, έχει βάθος 100 χιλιομέτρων! Η περιεκτικότητά του σε αλάτι υπολογίζεται ότι φθάνει το 30%, είναι δηλαδή ανάλογη της αλατότητας της Νεκράς Θάλασσας στη Μέση Ανατολή.
Το διαστημικό σκάφος Cassini της NASA από το 2004 εξερευνά το σύστημα του Κρόνου. Το Cassini περνώντας από ένα από τα παγωμένα φεγγάρια του Κρόνου, τον Εγκέλαδο, ανακάλυψε ότι από το νότιο ημισφαίριο του δορυφόρου πίδακες υλικού ξεπηδούσαν με ορμή στο Διάστημα. Εκτοτε το Cassini συνέχισε να κάνει τακτικές επισκέψεις στον Εγκέλαδο αποκαλύπτοντας την ύπαρξη 101 γκέιζερ στο νότιο ημισφαίριο του δορυφόρου τα οποία και χαρτογράφησαν. Επιστήμονες έχουν κάνει εκτιμήσεις ότι και αυτός ο ωκεανός είναι πιθανόν να είναι φιλικός στη ζωή έστω και σε μικροβιακό επίπεδο.
Ενδείξεις ύπαρξης υπόγειων ωκεανών έχουν εντοπιστεί και σε άλλους δορυφόρους του ηλιακού μας συστήματος όπως στον Γανυμήδη (Δίας) και στον Χάροντα (Πλούτωνας) και, όπως φαίνεται, είναι θέμα χρόνου να ανιχνευθούν και σε κάποιους άλλους.
