Η οικονομική κρίση, τα μεγάλα ανοίγματα, αλλά και… «το μέλλον» είναι ίσως μερικές από τις αιτίες που οδήγησαν στο κλείσιμο και του τελευταίου βιβλιοπωλείου Ελευθερουδάκης. Τα ηλεκτρονικά βιβλία ανεβαίνουν συνεχώς και ο τρόπος που οι αναγνώστες διαβάζουν αλλάζει. Όσοι δεν μπορέσουν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, μάλλον οδηγούνται σε αδιέξοδο. Κάπως έτσι φαίνεται πως εξελίχτηκε και η ιστορία του Ελευθερουδάκη.
Βέβαια η κυρία Ελευθερουδάκη, εγγονή του ιδρυτή Κωνσταντίνου Ελευθερουδάκη, έσπευσε να περιγράψει μια μεταβατική φάση. Λέγοντας πως «το περιτύλιγμα αλλάζει αλλά το προϊόν παραμένει», σημειώνοντας πως είναι η ώρα για μια σκέψη «έξω από το κουτί» και ανακοινώνοντας την προετοιμασία του «επόμενου “βιβλιοπωλείου”» – άλλωστε το ηλεκτρονικό πωλητήριο συνεχίζει να λειτουργεί.
Ο συμβολισμός όμως είναι ισχυρός, όπως σημειώνει το Protagon. Και το σοκ επίσης. Θα είναι η πρώτη φορά από το 1898 που δεν θα υπάρχει βιβλιοπωλείο «Ελευθερουδάκης» στην Αθήνα – το πολυόροφο κατάστημα στη γωνιά Αμερικής και Πανεπιστημίου άνοιξε το 1995 και είναι η πιο λιτή «μετεξέλιξή» του, το κατάστημα στον αριθμό 15 της Πανεπιστημίου, αυτό που κλείνει.
Στην ανακοίνωσή της και σε μια προσπάθεια ερμηνείας αυτής της ιστορικής για τα αθηναϊκά πολιτιστικά χρονικά υποχώρησης, η κυρία Ελευθερουδάκη επικαλείται τις περιπτώσεις του βωβού κινηματογράφου, του βίντεο, των δίσκων της μουσικής και άλλων «περιτυλιγμάτων» των προϊόντων πολιτισμού που χρειάστηκε να αλλάξουν, προεξοφλώντας ότι από αυτό το τέλος του βιβλιοπωλείου θα γεννηθεί κάτι καινούργιο.
Οντως οι εποχές άλλαξαν, ο κόσμος ήρθε τα πάνω κάτω, το βιβλίο διαβάζεται πια αλλιώς, ήρθε και η κρίση που έκλεισε 450 βιβλιοπωλεία σε τέσσερα χρόνια, θυμόμαστε και την «Εστία» που έβαλε λουκέτο το 2013 – αλλά για να λέμε και του στραβού το δίκιο τα Public μια χαρά τα καταφέρνουν.
Τι συνέβη στον «Ελευθερουδάκη»; Είναι κοινό μυστικό ότι η υπερανάπτυξη της αλυσίδας που έφθασε να μετρά 21 καταστήματα αποδείχτηκε σπάταλος και ανίκανος να διαβλέψει όχι την οικονομική κρίση – αυτήν μεταξύ μας, δεν την πρόβλεψε κανείς – αλλά την αλλαγή του τρόπου «κατανάλωσης» των βιβλίων από τους αναγνώστες. Στον καιρό των ηλεκτρονικών βιβλιοπωλείων πρέπει να σκεφτείς όντως «εκτός κουτιού» και να προσφέρεις πολυδιάστατες εμπειρίες στους πελάτες σου για να τους κρατήσεις. Και ο «Ελευθερουδάκης» δεν το έκανε επαρκώς.
Η κυρία Ελευθερουδάκη είπε ότι «η πενταετία 1995-2000 ήταν ίσως η πιο φωτεινή περίοδος» – συμπτωματικά ήταν η περίοδος που η χώρα και οι αριθμοί της κάλπαζαν στους ρυθμούς του Χρηματιστηρίου. Και όταν τα χρήματα της ευμάρειας χάθηκαν, άρχισε να πλησιάζει το τέλος. Το οποίο ήρθε οριστικά τώρα.
